اثرات تنش خشکی بر پاره ای صفات زراعی ارقام گندم نان و گندم دوروم

تنشهای محیطی مختل لف از جمله خشکی، مهمترین عامل محدود کننده باروری گندک در مناطق خشک و نیمه خشک دنیا هستند که تولید موفق گندم را در این مناطق همواره به مخاطره می اندازد. استفاده از واریته هایی که آب قابل دسترس را با کارایی بیشتر مصرف کرده و قادر به تحمل خشکی باشند یک هدف عمده برای افزایش تولید در محیطهای مستعد خشکی است . اکثر منابع از گندم دوروم به عنوان یک گندم مقاوم به خشکی یاد می کند. این نوع گندم در کشور ما با وجود کمبود آب و دوره های خشک طولانی، در بخش عمده ای از اراضی گندمکاری و همچنین نیاز مبرم صنایع ماکارونی سازی به سمولینای گندم دوروم، جایگاه قابل توجهی در زراعت کشور نداشته و ناشناخته است . به منظور ارزیابی واکنش عملکرد، اجزای عملکرد و پاره ای از صفات زراعی مرتبط با مقاومت به خشکی چهار رقم گندم نان و دوروم به تنش های خشکی ابتدایی و انتهایی فصل رشد، این بررسی در سال زراعی 1375-76 در ایستگاه کشاورزی نیشابور بصورت کرت های خردشده در قالب بلوکهای کامل تصادفی اجرا گردید. کرتهای اصلی به چهار سطح تنش خشکی: (so: بدون تنش (آبیاری کامل)، s1 تنش اولیه خشکی، s2: تنش شدید انتهایی خشکی و s3: تنش متوسط انتهایی و کرتهای فرعی به چهار رقم گندم: (v1: روشن، v2: مهدوی، v3: یاوارز و v4: عمرابی اختصاص داده شد. ارزیابی نتایج نشان داد که تنشهای خشکی تغییرات معنی داری را در عملکرد دانه، عملکرد بیولوژیک ، شاخص برداشت ، تعداد سنبله، وزن دانه، مدت رسیدگی و دوره دانه بندی باعث شده اند. بالاترین عملکرد در شرایط بدون تنش و بیشترین کاهش عملکرد در شرایط تنش شدید انتهایی مربوط به رقم پر محصول و جدید مهدوی بود. همچنین بالاترین و کمترین تغییرات عملکرد در سطح تنش خشکی بترتیب در ارقام مهدوی و عمرابی مشاهده شد. در میانگین سطوح تنش خشکی برتری عملکرد با رقم یاوارز بود. کاهش عملکرد در تنش اولیه خشکی (s1) به علت کاهش تعداد سنبله و کاهش سنبله عملکرد در تنشهای انتهایی (s3 و s2) به علت کاهش وزن دانه بوجود آمد. براساس شاخص حساسیت به خشکی (s1)، حساسترین رقم به خشکی، مهدوی و براساس شاخص تحمل به خشکی (sti)، حساسترین رقم به خشکی تشخیص داده شد. همچنین براساس هر دو شاخص (s1) و (sti)، ارقام گندم و دوروم در مقایسه با ارقام نان مورد بررسی، مقاومت بالاتری به تنشهای خشکی از خود نشان دادند مقاومت بهتر ارقام دوروم می تواند به صفاتی مانند زودرسی، دوره طولانی تر پرشدن دان، گردن بلند سنبله، ریشکهای بیشتر و بلندتر و به احتمال زیاد به تعداد دیگری از ویژگیها مانند تنظیم اسمزی بالاتر، گسترش و قدرت جذب ریشه ای بیشتر و ... نسبت داده شود. مقایسه گروهی ارقام مورد مطالعه حاکی از برتری عملکرد دانه، شاخص برداشت ، طول مدت دانه بندی و طول گردن سنبله و طول ریشک ارقام گندم و دوروم در مقایسه با ارقام گندم نان می باشد.